Halkevleri

Özet

Tarih ilmînin önemli yapıtaşlarından birisi de kurum tarihî araştırmalarıdır. Bu bağlamda bu ilim dalı ve yapıtaşları tarihî olgu ve olaylarından kalan eskimiş izlerin anlamlı bilgiye aktarılmasından başka bir şey değildir. Köklü bir yönetim geleneğine sahip olan Türk devlet yönetiminde, geçmişi yüzyıllar öncesine uzanan; kurum ve kuruluşların kendilerine özgü toplumsal, tarihsel, idari, kültürel manada ortaya çıkış gerekçeleri vardır. Burada tanıtımı yapılan kitap bu kültür kurumlarından birisini ele almaktadır. Cumhuriyet tarihimizin ilk yıllarında bir kültür kurumu olarak kurulan Halkevleri, dönemin sosyal ve kültürel değişim sürecinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Halkevleri, kuruldukları 19 Şubat 1932 tarihinden resmen kapatıldıkları 1951 yılına kadar toplumsal kalkınmanın önemli bir dönüm noktasını teşkil etmiştir. Ancak konu hakkındaki popüler tartışmalar ne yazık ki tarihi bir hakikatin ortaya çıkarılmasının ötesinde güncel, toplumsal ve siyasi ayrışmaların bir aracı olarak kullanılmaktadır. Böyle bir zeminde vuku bulan tartışmalarda hem alınan kararlar hem de karar alıcılar adeta siyasi bir kavganın ve hesaplaşmanın öznesi konumuna gelmektedir. Tarih veya siyaset biliminin konusu olması gereken bu türden kurumlar özelindeki meseleler birtakım farklı kaygılar ve amaçlar uğruna araçsallaştırılarak hatalı tezlerin ortaya atılmasına neden olmaktadır. Bu sebeplerden hareketle Doç. Dr. İsmail Özer kitabın yazılış amacının, “Mustafa Kemal Atatürk’ün önemli projelerinden birisi olan Halkevlerinin belli hedefler doğrultusunda” 1930’lu yılların gerçeklerinden doğduğunu belirtmektedir. Ayrıca yazar tarafından kitabın yazılış amacı, “1932 yılında faaliyete başlayan 14 Halkevinin, Türk modernleşme sürecine yaptıkları katkıların dönemin kaynaklarından hareketle daha sağlıklı bir şekilde zamanın ruhuna uygun olarak anlatılması, anlaşılması ve yorumlanması” olarak belirtilmektedir.

“Halkevleri” adlı kitap, esasında bir doktora çalışmasının özetlenmiş hali olarak karşımıza çıkmaktadır. Halkın her türlü sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını temin edecek bir müessese haline gelen, Türk milletinin modernleşmesini ve kültürel bilincin artmasını hedefleyen bir hareket olarak ortaya çıkan Halkevleri; eğitim, kültür ve sosyal faaliyetlere odaklanarak misyonunu 1951 yılında kabul edilen 5830 sayılı kanunla tamamlayarak kapatılmıştır. Dr. Özer, “Halkevleri” başlıklı çalışmasında, Halkevleri hareketinin doğuşundan kapanmasına kadar olan süreci ele alarak, Türkiye'deki siyasi ve ideolojik değişimlerin etkilerini bu eserinde gözler önüne sermiştir. Bu eser; Halkevleri hareketinin, Türkiye’nin sosyal, kültürel ve politik evrimindeki geçiş olduğunu vurgulayarak, hareketin amacını, faaliyetlerini ve kapatılma sürecini detaylı bir şekilde incelemektedir.