Ankara Antlaşması ve Kilikya Ermenilerinin Göçü

Özet

Birinci Dünya Savaşı’nda Ermeniler İtilaf Devletleri yanında Osmanlı Devleti’ne karşı içeride çetecilik ve tedhiş hareketlerinde bulunmuştur. Hatta bazı Ermeniler İtilaf Devletleri ordularında savaşmıştır Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasıyla Adana, Urfa, Antep, Maraş’ta Ermenilerin yöredeki Müslümanlara dönük saldırıları artmıştır. Sakarya Zaferi’nin ardından Adana ve havalisinde tutunamayacağını anlayan Fransa, Ankara Hükümeti ile uzlaşma yollarını aramaya başlamıştır. Fransızları temsilen Ankara’ya gelen Franklin Bouillon ile 20 Ekim 1921 tarihinde Ankara’da bir antlaşma imzalanmıştır. Bu antlaşmanın altıncı maddesine göre, Ankara Hükümeti Misak-ı Milli’de belirlenen azınlık haklarına bağlı kalması öngörülmüştü. Ankara Antlaşması’nın imzalanmasıyla Fransızlar yöreyi boşaltmaya başlamıştı. Mütareke yıllarında bölgedeki Türklere yönelik ağır saldırılar nedeniyle Ermeniler bu sefer de kendi durumlarından endişeye düşmüştür. Yöre Ermenilerinin yerlerinden ayrılmamalarını isteyen Fransızlar, Ermenileri kendileri için bölgede dayanak, Türkler için ise kargaşa kaynağı olarak tutmak istiyorlardı. Bu yüzden Ankara Antlaşması’na genel af ilanını bir madde olarak koydurtmuşlardı. Franklin Bouillon Ermenilere dönük, Ankara Hükümeti’nin antlaşma öncesinde yapılan fenalıkları affettiğini ve bu konuda kendilerine güvence verildiğini söylemişti. Fakat verilen tüm garantilere rağmen yaptıkları zulümlere karşılık verileceğinden korkan Ermeniler Adana ve civarından göç etmeye başlamıştı. Bir kısmı Mersin’den vapurlarla diğerleri de Halep’e giden trenlere binerek Türkiye’den ayrılan başlayan sayısı on binlere ulaşmıştır. Bu çalışmada Ermenilerin Kilikya bölgesinden göçleri resmi belgeler ışığında değerlendirildi.